Θέσεις του Δικτύου ΦοΔΣΑ επί του νομοσχεδίου του ΥΠΕΝ για την μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και την επέκταση των αρμοδιοτήτων της στον τομέα της διαχείρισης των αστικών στερών αποβλήτων

Θέσεις του Δικτύου ΦοΔΣΑ επί του νομοσχεδίου του ΥΠΕΝ για την μετονομασία της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας και την επέκταση των αρμοδιοτήτων της στον τομέα της διαχείρισης των αστικών στερών αποβλήτων

1. ΟΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΦΟΔΣΑ

Σε σχέση με το υπό συζήτηση σχέδιο νόμου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας για την επέκταση των αρμοδιοτήτων της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας στον τομέα της διαχείρισης των αστικών στερών αποβλήτων, το Δίκτυο ΦοΔΣΑ κατέθεσε στην αρμόδιο Επιτροπή της Βουλής τις παρακάτω παρατηρήσεις και προτάσεις:
α) Οι ΦοΔΣΑ έχουν κοινωφελή και μη κερδοσκοπικό χαρακτήρα, δεν λειτουργούν ανταγωνιστικά μεταξύ τους, και ο τρόπος τιμολόγησης των υπηρεσιών τους ελέγχεται από τις αρμόδιες Υπηρεσίες.
Είναι παντελώς ακατανόητος ο λόγος σύστασης μιας Ρυθμιστικής Αρχής που εποπτεύει την αγορά σε ένα τομέα ο οποίος δεν συνιστά αγορά και δεν έχει στοιχεία ανταγωνισμού, και ο οποίος ήδη εποπτεύεται από ένα Υπουργείο.
β) Επί σειρά ετών οι ΦοΔΣΑ παραμένουν υποστελεχωμένοι, πολλοί από αυτούς δεν διαθέτουν ούτε ένα εργαζόμενο, και η Πολιτεία εξακολουθεί να απαγορεύει την πρόσληψη επαρκούς μόνιμου προσωπικού, παρά το γεγονός ότι οι ΦοΔΣΑ δεν έχουν δημοσιονομικό αποτύπωμα, καθώς καλύπτουν τα κόστη τους από τα ανταποδοτικά τέλη καθαριότητας που καταβάλλουν οι δημότες.
Είναι παντελώς ακατανόητος ο λόγος σύστασης μιας Ρυθμιστικής Αρχής η οποία θα εποπτεύει την επάρκεια σε ένα τομέα, στον οποίο η Πολιτεία απαγορεύει την επίτευξη επάρκειας.
γ) Με το άρθρο 166 του ν. 4951/2022 συστήνεται Επιτροπή Συντονισμού και Καθοδήγησης Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, η οποία συντονίζει τις αρμόδιες υπηρεσίες και τους φορείς εξειδίκευσης και εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου Διαχείρισης Αποβλήτων (Ε.Σ.Δ.Α.) και των Περιφερειακών Σχεδίων Διαχείρισης Αποβλήτων (Π.Ε.Σ.Δ.Α.).
Από τη δημοσίευση του νόμου αυτού και μέχρι σήμερα, έχουν προκύψει σοβαρότατα ζητήματα που άπτονται της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, όπως η τροποποίηση του ισχύοντος ΕΣΔΑ, η εφαρμογή του τέλους ταφής, η πρόθεση αναβάθμισης των ΜΕΑ για την παραγωγή δευτερογενούς καυσίμου, και τώρα το συγκεκριμένο σχέδιο νόμου για την υπαγωγή της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων σε μια Ρυθμιστική Αρχή.
Η Επιτροπή που προβλέπεται στο άρθρο 166 του ν. 4591/2022 δεν συγκροτήθηκε ποτέ, δεν συγκλήθηκε και δεν εξέφρασε άποψη επί των ανωτέρω θεμάτων.
Ούτε κατά τη σύνταξη του υπό συζήτηση σχεδίου νόμου, ούτε κατά τη διαβούλευση επ’ αυτού, ελήφθη υπ’ όψη οποιαδήποτε παρατήρηση ή πρόταση της ΚΕΔΕ ή του Δικτύου ΦοΔΣΑ, δηλαδή των τυπικά αποκλειστικά αρμόδιων για τη διαχείριση των αστικών αποβλήτων.
δ) Το σχέδιο νόμου επικεντρώνεται στο ζήτημα της τιμολογιακής πολιτικής των ΦοΔΣΑ και των ΟΤΑ. Δηλαδή εάν παρακολουθούμε την τιμολογιακή πολιτική των ΦοΔΣΑ και των Δήμων, τότε θα διορθωθούν όλα τα προβλήματα του τομέα.
Κατά την άποψη του Δικτύου όμως, τα κύρια προβλήματα είναι η έλλειψη συνολικής εποπτείας των φορέων που εμπλέκονται, δηλαδή των οργάνων της διοίκησης, των ΦοΔΣΑ, των ΟΤΑ, των ΣΣΕΔ, και η έλλειψη ενός σταθερού στρατηγικού σχεδιασμού, συνολικά στον τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων.
Με το σχέδιο νόμου όμως, προτείνεται η σύσταση μιας Αρχής η οποία αφήνει στο απυρόβλητο το σύνολο των οργάνων της διοίκησης που εμπλέκονται στην αξιολόγηση, ένταξη, αδειοδότηση και χρηματοδότηση των έργων διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, ασχολείται σχεδόν αποκλειστικά με την κοστολόγηση των υπηρεσιών που παρέχουν οι ΦοΔΣΑ και οι ΟΤΑ και δευτερευόντως με τον έλεγχο, την αναζήτηση ευθυνών και την επιβολή κυρώσεων μόνο στους ΦοΔΣΑ και τους ΟΤΑ, ωσάν όλο το υπόλοιπο σύστημα του τομέα να λειτουργούσε άψογα, και τα προβλήματα να εντοπίζονταν αποκλειστικά στους ΦοΔΣΑ και τους ΟΤΑ.
Με άλλα λόγια, η Πολιτεία, αποσκοπεί μόνο στη στοχοποίηση των ΦοΔΣΑ και των ΟΤΑ, καθώς μόνο αυτοί προσδιορίζονται ως πιθανοί υπαίτιοι για τις δυσλειτουργίες του τομέα.

2. ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΤΥΟΥ ΦοΔΣΑ

α) Το Δίκτυο ΦοΔΣΑ διαφωνεί απολύτως με την ιδέα της σύστασης μιας Ανεξάρτητης Αρχής, που δεν θα εποπτεύει το σύνολο του τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, και προτείνει τη σύσταση της Ανεξάρτητης Αρχής, η οποία θα εποπτεύει το σύνολο του τομέα της διαχείρισης των αστικών αποβλήτων, δηλαδή και τις εμπλεκόμενες δημόσιες υπηρεσίες, και τα ΣΣΕΔ, και όχι μόνο τους ΦοΔΣΑ και τους ΟΤΑ.
β) Η Ανεξάρτητη Αρχή θα πρέπει να δύναται να θεσπίζει αλλά και να επιβάλλει την επίτευξη κριτηρίων διαχειριστικής επάρκειας των ΦοΔΣΑ, ως προϋπόθεση για την αξιολόγηση προτάσεων και την υλοποίηση προγραμμάτων μέσω χρηματοδοτικών εργαλείων.
Η Αρχή θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα ελέγχου των παραμέτρων που καθορίζουν τη δυνατότητα παροχής των υπηρεσιών διαχείρισης αστικών αποβλήτων, όπως πχ η δυνατότητα προσλήψεων μόνιμου προσωπικού, οι καθυστερήσεις στην αξιολόγηση, αδειοδότηση και χρηματοδότηση έργων διαχείρισης αστικών αποβλήτων και προμήθειας εξοπλισμού, η προσήκουσα εκπλήρωση των υποχρεώσεων των ΣΣΕΔ, κλπ.
Διαφορετικά, όσο η Πολιτεία συνεχίζει να απαγορεύει την πρόσληψη μόνιμου προσωπικού στους ΦοΔΣΑ, όσο καθυστερεί η ολοκλήρωση των διαδικασιών αξιολόγησης, ένταξης, χρηματοδότησης και αδειοδότησης των έργων ή της προμήθειας εξοπλισμού, όσο τα ΣΣΕΔ δεν ανταποκρίνονται στις υποχρεώσεις τους, η Αρχή θα μπορεί μόνο να διαπιστώνει την ανεπάρκεια των ΦοΔΣΑ.
Έτσι, παρά την κατ’ επίφαση «αποκλειστική αρμοδιότητά» τους, οι επισήμως ανεπαρκείς ΦοΔΣΑ θα συνεχίσουν να έχουν τις διοικητικές και ποινικές ευθύνες για τη διαχείριση των αποβλήτων, αλλά θα υποχρεωθούν να παραχωρήσουν τα έργα επεξεργασίας αποβλήτων στην κερδοφορία των ΣΔΙΤ.
γ) Η Αρχή πρέπει να έχει την αρμοδιότητα να γνωμοδοτεί σε ζητήματα συμβατότητας μεταξύ των Ευρωπαϊκών Οδηγιών, του ΕΣΔΑ, των ΠΕΣΔΑ, των ΤοΣΔΑ και των έργων που προβλέπονται από αυτά.
δ) Πρέπει να κατοχυρωθεί και το δικαίωμα των ΦοΔΣΑ να προσφεύγουν στην Αρχή, όταν διαπιστώνουν δυσλειτουργία στη διαχείριση των αστικών αποβλήτων, προερχόμενη από άλλο εμπλεκόμενο φορέα (αδειοδοτούσες ή χρηματοδοτούσες αρχές, ΣΣΕΔ, κλπ)
Σε διαφορετική περίπτωση, το σχέδιο νόμου κρίνεται μη αποδεκτό, καθώς δεν προσθέτει τίποτα απολύτως στην κατεύθυνση του εκσυγχρονισμού, εξορθολογισμού και συντονισμού του τομέα διαχείρισης των αστικών αποβλήτων.
ε) Το Δίκτυο προτείνει να μην ολοκληρωθεί η ψήφιση του σχεδίου νόμου, μέχρι να συγκληθεί και να γνωμοδοτήσει η Επιτροπή Συντονισμού και Καθοδήγησης Διαχείρισης Στερεών Αποβλήτων, του άρθρου 166 του ν. 4951/2022.