Νέοι αρχαιολογικοί θησαυροί στο φως: Ένα ακόμη άγαλμα και άλλα ευρήματα στο σκάμμα κοντά στο Ηρώδειο
Η γειτονιά του Μακρυγιάννη συνεχίζει να φέρνει στο φως πολύτιμους θησαυρούς από το ένδοξο παρελθόν της. Μετά την ανακάλυψη του μεγάλου λευκού μαρμάρινου αγάλματος του Ερμή της ρωμαϊκής περιόδου, κοντά στο Ηρώδειο, στη συμβολή των οδών Ερεχθείου και Ν. Καλλισπέρη, κατά τη διάρκεια των εκσκαφικών εργασιών για την τοποθέτηση δικτύου φυσικού αερίου, βρέθηκαν, χθες, στο ίδιο σημείο ένα ακόμη άγαλμα και άλλα αρχαιολογικά κατάλοιπα.
Συγκεκριμένα πρόκειται για τον κορμό αγάλματος ανδρικής μορφής, φυσικού μεγέθους, ο οποίος βρέθηκε τοποθετημένος πλάγια, στη δεξιά πλευρά του αλλά και για μαρμάρινα θραύσματα γλυπτών ανθρώπινων μελών, άνω και κάτω άκρων, τα οποία, πιθανότατα, προέρχονται από το εντυπωσιακό άγαλμα του Ερμή.
Επιπλέον, εντός του ίδιου σκάμματος, ήταν τοποθετημένα σπαράγματα ενός ειδωλίου, ανθρώπινης δηλαδή μορφής, αλλά και μια ομάδα λύχνων που χρονολογούνται τον 5ου αι. μ.Χ, την εποχή δηλαδή της μεγάλης άνθισης της Αθήνας και ιδιαίτερα της περιοχής πέριξ της Ακροπόλεως όπου βρίσκονταν οι πολυτελείς επαύλεις των πλουσίων αλλά και οι φιλοσοφικές σχολές.
Τα ευρήματα έχουν απομακρυνθεί με ασφάλεια, παρουσία αρχαιολόγων και έχουν μεταφερθεί στα εργαστήρια συντήρησης της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών όπου θα ακολουθηθεί η ενδεδειγμένη διαδικασία συντήρησής τους.
Οι έρευνες, πάντως, στο συγκεκριμένο σημείο της περιοχής θα συνεχιστούν, σε εντατικούς ρυθμούς μέχρι να διαπιστωθεί πως δεν υπάρχει εκεί κάποιο άλλο, πολύτιμο εύρημα, θαμμένο επί αιώνες στην αττική γη.
Γιατί το άγαλμα του Ερμή αποτελεί σημαντική ανακάλυψη και τι «μαρτυρά» για την Αθήνα των ρωμαϊκών χρόνων
Τη διαχρονική πεποίθηση πως η Αθήνα, και ιδιαιτέρως η περιοχή γύρω από την Ακρόπολη, αποτελεί ένα τεράστιο, αχαρτογράφητο εν μέρει μουσείο, που κρύβει πολλά τεκμήρια για το πλούσιο παρελθόν της, ενισχύει η πρόσφατη ανακάλυψη του εντυπωσιακού ακέφαλου μαρμάρινου αγάλματος του Ερμή που αναδύθηκε από την αττική γη, σε ιδιαίτερα καλή κατάσταση, στη συμβολή των οδών Ερεχθείου και Καλλισπέρη, πολύ κοντά στο Ηρώδειο, κατά τη διάρκεια εργασιών για την τοποθέτηση δικτύου φυσικού αερίου. Τι σηματοδοτεί όμως αυτή η ανακάλυψη, ποια είναι η αρχαιολογική της αξία και τι μαρτυρά την ανοικοδόμηση αλλά και τη ζωή των κατοίκων της περιοχής κατά τους αυτοκρατορικούς χρόνους, δηλαδή από τον 1ο μέχρι τον 5ο αιώνα μ.Χ;
Το στοιχείο εκείνο που καθιστά ιδιαίτερα σημαντική την εν λόγω ανακάλυψη, η οποία πιθανότατα δεν θα είναι η τελευταία στην περιοχή αφού οι εκσκαφές συνεχίζονται και νέα ευρήματα έρχονται στο φως, είναι η σύνδεσή του με την περίφημη οικία του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου, που βρίσκεται κάτω από τη σημερινή οδό Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές ο γεννημένος στην Κωνσταντινούπολη φιλόσοφος, μετακόμισε στην Αθήνα και σπούδασε στην Ακαδημία Πλάτωνος της οποία ηγήθηκε επί δεκαετίες. Κατοικούσε δε, μέχρι τον θάνατό του, το 485, στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης, στη σημερινή περιοχή Μακρυγιάννη, σε ένα μεγάλου οικοδόμημα της ύστερης αρχαιότητας, μια εντυπωσιακή έπαυλη του 5ου αιώνα μ.Χ όπου στεγαζόταν και η περίφημη φιλοσοφική σχολή του, μια από τις πολλές που υπήρχαν, εκείνη την εποχή, στην ευρύτερη περιοχή.
Η οικεία Πρόκλου ανακαλύφθηκε αρχικά το 1955, από την ομάδα των αρχαιολόγων Ιάσονα Μηλιάδη και Γεωργίου Δοντά, κατά τη διάρκεια των εκσκαφών για την ολοκλήρωση της οδού Διονυσίου Αρεοπαγίτου ενώ ανασκαφές έγιναν και το 2003 κατά τα έργα πεζοδρόμησης. Να σημειώσουμε πως η αρχική οδός Διονυσίου Αρεοπαγίτου στη Μακρυγιάννη κατασκευάστηκε το 1857 και έφτανε από τον Ναό του Ολυμπίου Διός μέχρι την οδό Αποστόλου Παύλου. Το 1955, η περιοχή του δρόμου μεταξύ του Θεάτρου του Διονύσου και του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού ανακατευθύνθηκε και μετακινήθηκε πιο νότια.
Η οικία Πρόκλου, που βρισκόταν στον αριθμό 43 της Αρεοπαγίτου, ξεχώριζε ως το πλέον ενδιαφέρον ανασκαφικά κτίριο ενός ευρύτερου συγκροτήματος, είχε ορθογώνιο σχήμα και ήταν καλυμμένο με ημικυκλική καμάρα στη βόρεια πλευρά. Είχε πλάτος 32 μέτρα και αποτελούνταν από ένα κυρίως δωμάτιο με δάπεδο πλακόστρωτο με ψηφιδωτά σε γεωμετρικά σχέδια και περιβαλλόταν από πολλά μικρότερα από τα δωμάτια σε ένα από τα οποία, μάλιστα, εντοπίστηκαν οικιακό ιερό με εντοιχισμένο ανάγλυφο της Κυβέλης και άλλα κινητά ευρήματα κάποια από τα οποία φιλοξενούνται στο Μουσείο της Ακρόπολης.
Δυστυχώς, η ανασκαφική έρευνα περιορίστηκε αποκλειστικά στο βόρειο τμήμα της έπαυλης καθώς το άλλο μισό της βρίσκεται κάτω από σύγχρονα κτίρια. Σήμερα ο χώρος έχει καλυφθεί προσεκτικά ενώ είναι ορατό είναι μόνο το ανάγλυφο της οικίας στο οποίο βρίσκεται τοποθετημένη μια πληροφοριακή πινακίδα.
Μια σημαντική ανακάλυψη
Στη σύνδεση του αγάλματος του Ερμή με την ευρύτερη ιστορία της περιοχής και ειδικά με την οικία Πρόκλου αποδίδει η έμπειρη αρχαιολόγος και πρώην προϊσταμένη της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Αθηνών, Ελένη Μπάνου: «Για την αρχαιολογική κοινότητα δεν αποτελεί έκπληξη η ανακάλυψη ενός τέτοιου αγάλματος. Τα κτίρια που βρίσκονταν νότια του Ηρωδείου, κατά την αυτοκρατορική εποχή, δεν ήταν απλά σπίτια αλλά φιλοσοφικές σχολές. Σε αυτές είθισται οι διευθυντές να τοποθετούν αγάλματα Θεών. Η μεγάλη ανάπτυξη αυτών των φιλοσοφικών σχολών έγινε από το τον 3ο μέχρι τον 5ο αιώνα μ.Χ. Έκλεισαν στις αρχές του 6ου αιώνα, με διάταγμα του Ιουστινιανού,. Μεταξύ αυτών των κτιρίων ξεχωρίζει η οικία του νεοπλατωνικού φιλοσόφου Πρόκλου, με την οποία θεωρώ πολύ πιθανό να συνδέεται το άγαλμα του Ερμή του βρέθηκε» εξηγεί στο protothema.gr και προσθέτει με νόημα: «Το γεγονός ότι το άγαλμα βρέθηκε σε καλή κατάσταση είναι πολύ σημαντικό γιατί κάτι τέτοιο είναι σπάνιο. Πρόκειται λοιπόν για μια ανακάλυψη μεγάλη αρχαιολογικής αλλά και κοινωνικής αξίας ακριβώς επειδή βρίσκεται μέσα σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο των φιλοσοφικών σχολών της εποχής.»
Με την παραπάνω άποψη συμφωνεί και η έγκριτη αρχαιολόγος και υπεύθυνη για τις ανασκαφές στο Μουσείο της Ακρόπολης, Σταματία Ελευθεράτου η οποία επισήμανε στο protothema.gr:«Παρόλο που έχουν βρεθεί και κατά το παρελθόν γλυπτά του 2ου αιώνα μ.Χ, μεταξύ άλλων και στην ανασκαφή του Μουσείου της Ακροπόλεως, μεγάλα αγάλματα αυτής της εποχής και μάλιστα σε καλή κατάσταση δεν βρίσκονται συχνά, οπότε η ανακάλυψη αποτελεί πράγματι ένα σημαντικό γεγονός.».
Η ίδια μάς είπε επίσης πως «στη νότια πλευρά της Ακρόπολης, από τον 2ο αιώνα μ.Χ και μετά, υπήρχαν πολυτελείς οικίες των οποίων οι πλούσιοι ένοικοι ήταν μανιώδεις συλλέκτες. Είχαν στη συλλογή τους γλυπτά της εποχής, που κατασκευάζονταν στα φημισμένα νεοαττικά εργαστήρια που λειτουργούσαν στην περιοχή».
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα, όμως, και σχετικά με την εποχή στην οποία χρονολογείται το άγαλμα του Ερμή, είναι και τα όσα είχε πει η Σταματία Ελευθεράτου κατά το Διεθνές Συμπόσιο με τίτλο «Η Αθήνα κατά τη Ρωμαϊκή εποχή: Πρόσφατες ανακαλύψεις, νέες έρευνες», που πραγματοποιήθηκε το 2008 στην Αθήνα. Σημείωνε λοιπόν τότε: «Έχει επισημανθεί ότι η νότια περιοχή της Αθήνας υπήρξε κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο τόπος διαμονής της τοπικής αριστοκρατίας. Ο Φιλόστρατος, μάλιστα, αναφέρει ότι ο πατέρας του Ηρώδη του Αττικού διατηρούσε οικίες κοντά στο Διονυσιακό Θέατρο.»
Πηγή: protothema.gr
