Αθήνα, 7 Σεπτέμβρη 1999: Ο Φονικότερος Σεισμός, με τους 143 νεκρούς, του Τελευταίου Μισού Αιώνα στην Ελλάδα
Είναι 7 Σεπτέμβρη του έτους 1999, ημέρα Τρίτη. Τα ρολόγια δείχνουν 3 το μεσημέρι, παρά τρία λεπτά. Ένας υπόκωφος θόρυβος ακούγεται ξαφνικά και η Αθήνα αρχίζει να σείεται. Ο χρόνος σταματά. Για 15 δευτερόλεπτα ξυπνά κάθε ένστικτο επιβίωσης στους εκατομμύρια κατοίκους της πρωτεύουσας. Το ηλεκτρικό ρεύμα κόβεται και δεκάδες κτίρια ξεκινούν να καταρρέουν. Μόλις σταματά να τρέμει η γη, ο κόσμος βγαίνει στον δρόμο – αλαφιασμένος, πανικοβλημένος, φορώντας σορτσάκια και καλοκαιρινές πιτζάμες. Το τι πραγματικά έχει συμβεί δεν το ξέρει κανείς ακόμα. Άλλωστε, οι πρώτες πληροφορίες μετά από ένα τόσο σοβαρό γεγονός είναι, πάντα, κάπως συγκεχυμένες. Τα σωστικά συνεργεία που καταφθάνουν, κάνουν απεγνωσμένες προσπάθειες να εντοπίσουν ζωές κάτω από τα χαλάσματα. Η Αθήνα αλλάζει σε λίγα λεπτά.
Τα στοιχεία του σεισμού
Το επίκεντρο βρίσκεται τελικά 18 χιλιόμετρα από το κέντρο της Αθήνας, ανάμεσα στις Αχαρνές Αττικής και τον Εθνικό Δρυμό Πάρνηθας, ένα σημείο που θεωρείτο μέχρι εκείνη τη στιγμή ακίνδυνο, με τους σεισμολόγους να το θεωρούν ασεισμικό. Το εστιακό βάθος του σεισμού είναι από 9 μέχρι 14 χιλιόμετρα.
Η σεισμολογική μελέτη με όρους συμβολομετρίας που αξιοποιεί δορυφορικά δεδομένα, αποδεικνύει αργότερα ότι ενεργοποιήθηκαν δύο ρήγματα που οδήγησαν στην εκδήλωση δύο σεισμών. Τα ρήγματα εκτείνονταν μέχρι τον κόλπο της Ελευσίνας. Το γεγονός ότι οι δύο σεισμοί εκδηλώθηκαν τελικά με χρονική απόσταση 3,5 δευτερολέπτων συνέτεινε να γίνει αντιληπτός ως ένας σεισμός.
Οι πληγείσες περιοχές
Οι περιοχές που βρίσκονται πιο κοντά στο επίκεντρο είναι αυτές που «πληγώνονται» περισσότερο – Μενίδι, Άνω Λιόσια, Νέα Φιλαδέλφεια, Θρακομακεδόνες, Φυλή, Περιστέρι, Μεταμόρφωση. Το γεγονός ότι μιλάμε για σχετικά φτωχούς δήμους, με κατασκευές είτε άναρχες, είτε όχι ιδιαίτερα γερές, πολλαπλασιάζει το μέγεθος της καταστροφής.
Οι πιο τραγικές στιγμές, όμως, εκτυλίσσονται στα σημεία όπου είναι συγκεντρωμένοι περισσότεροι άνθρωποι. Μην ξεχνάμε ότι πρόκεται για εργάσιμη ημέρα και εκείνη την ώρα, πολλοί άνθρωποι βρίσκονται στους χώρους εργασίας τους.
Η Ρικομέξ και οι υπόλοιποι «τάφοι»
Από τον σεισμό καταρρέουν τρία εργοστάσια, μεταξύ των οποίων εκείνο της Ρικομέξ, στο Μενίδι, όπου στεγάζονταν οι εταιρείες Ρικομέξ και Εστία Εμπορική. Το εργοστάσιο είχε υποστεί ζημιές κάποια χρόνια νωρίτερα από πυρκαγιά, ωστόσο συνέχιζε να λειτουργεί και οι εργαζόμενοι να μπαινοβγαίνουν στο κτήριο κανονικά. Στο μοιραίο κτήριο, με τις άπειρες κακοτεχνίες, χάνουν τη ζωή τους 39 άνθρωποι, εκ των οποίων δύο έγκυες γυναίκες.
Ακόμη οκτώ σκοτώνονται στα γραφεία της Φαράν, τρεις στο εργοστάσιο Φιλοπλάστ και έξι στο εργοστάσιο της ΒΙΟΚΥΤ. Άλλοι 16 χάνουν τη ζωή τους στην πολυκατοικία της οδού Ψυχάρη, στη Μεταμόρφωση και επτά στην οικοδομή της οδού Πίνδου στη Νέα Φιλαδέλεια.
Αυτά είναι τα έξι σημεία για τα οποία συζητά όλη η Ελλάδα, έξι τάφοι που απασχολούν για μέρες τα σωστικά συνεργεία που κάνουν μάταιες προσπάθειες να βρουν ζωντανούς κάτω από τα συντρίμμια. Οι τεχνικοί που εξετάζουν τις συνθήκες κατάρρευσης των οικοδομών εκείνες τις ημέρες, μιλούν για καταστροφές που οφείλονται σε σημαντικές παραλείψεις στον τρόπο κατασκευής και τα υλικά, αλλά και στην απουσία ελέγχων.
Τα ακατάλληλα κτίρια βάφονται με κίτρινο ή κόκκινο χρώμα (αναλόγως πόσο σοβαρές ζημιές έχουν υποστεί), και οι Αθηναίοι, φοβούμενοι μετασεισμούς, κοιμούνται στις πλατείες και στα πάρκα. Στους Θρακομακεδόνες, το 84% των σπιτιών χαρακτηρίζεται κόκκινο ή κίτρινο, στα Άνω Λιόσια, αντίστοιχα, το 64% και στη Φυλή το 56%.
Η βοήθεια της Τουρκίας
Ο σεισμός λαμβάνει χώρα σχεδόν έναν μήνα μετά από έναν πολύ μεγαλύτερης κλίμακας σεισμό (7,6 Ρίχτερ), στη Νικομήδεια της Τουρκίας, στις 17 Αυγούστου 1999, με χιλιάδες νεκρούς, όπου η Ελλάδα είχε στείλει βοήθεια. Η Τουρκία όχι μόνο ανταποδίδει αλλά είναι η πρώτη που φθάνει στις πληγείσες περιοχές, με την πρώτη 20μελή ομάδα διάσωσης να έρχεται στην Αθήνα εντός 13 ωρών μετά το χτύπημα του εγκέλαδου. Τα τηλέφωνα στα Ελληνικά Προξενεία και την Πρεσβεία της Τουρκίας κυριολεκτικά μπλοκάρουν από τους Τούρκους πολίτες που προσφέρουν αίμα.
Προσεισμοί και μετασεισμοί
Σε ένα διάστημα 20 λεπτών πριν την κύρια σεισμική δόνηση, έχουν καταγραφεί τέσσερις προσεισμοί, με ένταση από 2,5 μέχρι 3,2 ρίχτερ.
Μέσα στις επόμενες 24 ώρες, σημειώνονται εκατοντάδες μετασεισμοί, από τους οποίος ο ισχυρότερος είναι αυτός που εκδηλώνεται την ίδια ημέρα, στις 22:44, με μέγεθος 4,4 ρίχτερ.
Αισθητοί μετασεισμοί παρατηρήθηκαν ακόμη και 20 μέρες μετά τον κύριο σεισμό, ενώ αργότερα υπολογίστηκε ότι ακολούθησαν συνολικά 4.000 μετασεισμοί, μέσα στα επόμενα δύο χρόνια.
(Α)δικαιοσύνη
Τα κτήρια που κατέρρευσαν και στα οποία σημειώθηκαν θάνατοι ήταν 27, ωστόσο κατηγορίες απαγγέλθηκαν μόνο για επτά από αυτά. Οι κατηγορούμενοι κατασκευαστές των κτηρίων και υπεύθυνοι των εταιρειών που οδηγήθηκαν σε δίκες, αθωώθηκαν όλοι. Σε κάποιους συγγενείς θυμάτων δόθηκαν χρηματικές αποζημιώσεις μετά από χρόνια και αυτό ήταν που θεωρήθηκε «απονομή δικαιοσύνης». Παρεμπιπτόντως, οι χιλιάδες άστεγοι που φιλοξενήθηκαν σε 101 καταυλισμούς από κοντέινερ, παρέμειναν στην «προσωρινή» κατοικία τους για πάρα πολλά χρόνια, παρά το άγχος των Αρχών για το πώς θα γίνονταν οι Ολυμπιακοί Αγώνες με τη θέα των κοντέινερ.
Με βάση αυτοψία σε 111 από τα θύματα του σεισμού, 36 άνθρωποι πέθαναν από τραύματα, 38 άνθρωποι έφεραν τραύματα από τα οποία κινδύνευε η ζωή τους, ενώ 31 πέθαναν από ασφυξία. Οι περισσότεροι από τους θανάτους οφείλονταν σε καταρρεύσεις κτιρίων – τρία από αυτά εργοστάσια. Από τους υπόλοιπους, έξι έχασαν τη ζωή τους λόγω εμφράγματος του μυοκαρδίου, δύο από τραύματα όταν πήδηξαν από το κτίριο όπου βρίσκονταν και ένας όταν χτυπήθηκε από ένα αντικείμενο. Υπολογίστηκε ότι τουλάχιστον άλλοι 85 σώθηκαν μέσα από τα συντρίμια.
Ο «σεισμός της Αθήνας» ή «σεισμός του ’99», όπως έχει μείνει στην ιστορία πια, ήταν ένας από τους πιο καταστροφικούς σεισμούς που έπληξαν την ελληνική πρωτεύουσα στη μακρόχρονη ιστορία της και σίγουρα ο ισχυρότερος και φονικότερος των τελευταίων δεκαετιών.
vice.com
