Δύο χρόνια πανδημία: Πώς ο κορωνοϊός εξαπλώθηκε στον κόσμο

Πριν από δύο χρόνια, καθώς τα πυροτεχνήματα της Πρωτοχρονιάς φώτιζαν τον ουρανό πάνω από τις διάφορες πόλεις του κόσμου, ανησυχητικά νέα έφτασαν στον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας για ένα ξέσπασμα «πνευμονίας» στην Ουχάν της Κίνας, με άγνωστα (τότε) αίτια. Παρόλο που υπήρχαν αναφορές για περιστατικά ήδη από τον Δεκέμβρη ή και τον Νοέμβρη του 2019, η επακόλουθη ανακοίνωση του ΠΟΥ ήταν ουσιαστικά η πρώτη φορά που ο κόσμος πληροφορήθηκε την ύπαρξη του κορωνοϊού.

Στα δύο χρόνια που ακολούθησαν, περισσότεροι από 5 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως έχασαν τη ζωή τους από τον ιό, η λέξη lockdown έγινε μέρος του παγκόσμιου λεξιλογίου και οι κυβερνήσεις και οι πολίτες τους περιμένουν ακόμα για την έλευση μιας – νέας έστω – κανονικότητας. Ο ιός επίσης αποκάλυψε ανισότητες εντός εθνικών συνόρων, π.χ. ως προς τον αντίκτυπο που είχε στη ζωή χαμηλόμισθων υπαλλήλων που εργάζονται σε άμεση επαφή με το κοινό, καθώς και ανισότητες σε παγκόσμιο επίπεδο, με τα εμβόλια να καταφθάνουν με τελείως διαφορετικό ρυθμό σε κάθε χώρα.

Με αφορμή τη συμπλήρωση δύο χρόνων πανδημίας, η Guardian παρουσιάζει ενδιαφέροντα σχεδιαγράμματα με στοιχεία που δείχνουν πώς ο κορωνοϊός εξαπλώθηκε στον πλανήτη από τον Δεκέμβριο του 2019 μέχρι σήμερα.

Ευρώπη και ΗΠΑ «πρωταθλήτριες» στα κρούσματα

Πάνω από 1 στους 10 ανθρώπους σε Ευρώπη και Αμερική έχουν βρεθεί θετικοί στην Covid σε αυτό το στάδιο της πανδημίας, σύμφωνα με στοιχεία της Our World in Data μέχρι και τις 20 Δεκέμβρη, τα οποία είναι πιθανότατα υποτιμημένα αφού πολλά κρούσματα «ξεφεύγουν» από το ραντάρ των διαγνωστικών ελέγχων. Στο δημοσίευμά της, η Guardian επισημαίνει ότι το άκρως μεταδοτικό στέλεχος Omicron προκάλεσε έκρηξη των κρουσμάτων στην Ευρώπη τον Δεκέμβρη, με τη Γηραιά Ήπειρο να συγκεντρώνει το 60% όλων των νέων κρουσμάτων που καταγράφονται παγκοσμίως.

Αυτό, ωστόσο, δεν ίσχυε πάντα. Καθώς η Δύση απολάμβανε τις ελευθερίες του εμβολιασμού κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού στο βόρειο ημισφαίριο, τα κρούσματα στη Νότια Αμερική αυξάνονταν ραγδαία για αρκετούς μήνες, ξεκινώντας από τον Απρίλιο του 2021. Η Βόρεια αμερική είχε τον υψηλότερο αριθμό κρουσμάτων στα τέλη του 2020 καθώς η προεδρία του Τραμπ έφτανε στο ταραχώδες τέλος της. Πρόσφατα η χώρα ανακοίνωσε ότι ξεπέρασε τους 800.000 θανάτους, καταγράφοντας τον υψηλότερο αριθμό απωλειών που έχει καταγραφεί οπουδήποτε παγκοσμίως.

Το εμβόλιο έφερε την ελπίδα… αλλά ανέδειξε μεγάλες ανισότητες

Στα τέλη του 2020, ο κόσμος είχε εναποθέσει τις ελπίδες του στα νέα εμβόλια κατά του κορωνοϊού. Μέχρι τις 20 Δεκέμβριου του 2021, 8,8 δισ. δόσεις εμβολίων είχαν χορηγηθεί σε 4,5 δισ. ανθρώπους παγκοσμίως, και οι πλήρως εμβολιασμένοι πολίτες άγγιζαν τα 3,7 δισεκατομμύρια. Υπάρχουν πραγματικές αποδείξεις ότι τα εμβόλια μειώνουν τον κίνδυνο μόλυνσης και βαριάς νόσησης ή θανάτου από την Covid-19.

To Ισραήλ ήταν μία από τις χώρες που βρέθηκαν μπροστά στην κούρσα των εμβολιασμών. Ακολούθησαν οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο, με την ΕΕ να μένει πίσω εξαιτίας καθυστερήσεων τόσο στη διαδικασία έγκρισης όσο και στους εφοδιασμούς. Πολλές χώρες έκτοτε έχουν ξεπεράσει τα κράτη που προπορεύονταν στην κούρσα, με χαρακτηριστικό παράδειγμα τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα που κατάφεραν να εμβολιάσουν πάνω από το 90% του πληθυσμού τους.

Τα τελευταία δεδομένα δείχνουν ότι δεκάδες χώρες έχουν εμβολιάσει τουλάχιστον τα δύο τρίτα του πληθυσμού τους. Όμως, αν και η χορήγηση 8 δισ. δόσεων παγκοσμίως θεωρείται οπωσδήποτε επιτυχία, η διανομή τους δεν είναι καθόλου δίκαιη. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρουσιάζει η Guardian, πάνω από τα τρία τέταρτα του πληθυσμού σε χώρες υψηλού εισοδήματος έχουν λάβει δύο δόσεις του εμβολίου. Στις χώρες χαμηλού εισοδήματος, το ποσοστό των εμβολιασμένων με δύο δόσεις φτάνει μόλις το 8%.

Τα στοιχεία του Οκτωβρίου αποκάλυψαν πως περισσότεροι άνθρωποι έλαβαν την ενισχυτική δόση ανά κεφαλή πληθυσμού στο Ηνωμένο Βασίλειο από εκείνους που έκαναν την πρωτη δόση στην Αφρική. Αυτή η ανισότητα δεν επηρεάζει μόνο τις χώρες με χαμηλά ποσοστά εμβολιασμού, αφού στις περιοχές αυτές ο κορωνοϊός βρίσκει την ευκαιρία να προσαρμοστεί και να εξαπλωθεί με τη μορφή νέων μεταλλάξεων.

Ο χειμώνας του 2021 έδειξε στα πλούσια κράτη ότι δεν πρέπει να εφησυχάζουν

Καθώς οι εμβολιαστικές εκστρατείες στα πλούσια κράτη κάλυπταν όλο και περισσότερο μέρος του ευάλωτου πληθυσμού, οι αριθμοί των θανάτων μειώθηκαν, ενώ παράλληλα παρέμεναν υψηλοί (ακόμα και επίπεδα ρεκόρ) στις φτωχές χώρες, όπως δείχνουν τα στοιχεία από τον περασμένο Απρίλιο.

Ωστόσο, στους μήνες που ακολούθησαν, η χαλάρωση των περιορισμών, η εξάπλωση της Δέλτα, ο χειμώνας στο βόρειο ημισφαίριο αλλά και η διστακτικότητα απέναντι στους εμβολιασμούς σε χώρες όπως οι ΗΠΑ είχαν ως αποτέλεσμα πλούσια κράτη να καταγράφουν ξανά υψηλούς αριθμούς θανάτων. Καθώς το 2021 πλησιάζει στο τέλος του, σχεδόν οι μισοί παγκόσμιοι θάνατοι (47%) καταγράφονται σε κράτη υψηλού εισοδήματος.

Όπως επισημαίνει η Guardian, εξαιτίας του διαφορετικού τρόπου καταγραφής των θανάτων που χρησιμοποιεί κάθε χώρα αλλά και άλλων παραμέτρων, χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην ερμηνεία των διαθέσιμων στατιστικών στοιχείων. Ενδεικτικά, ενώ μεγάλες χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Βραζιλία και η Ινδία έχουν καταγράψει τους μεγαλύτερους συνολικούς αριθμούς θανάτων από Covid-19, το Περού, η Βουλγαρία και η Βοσνία Ερζεγοβίνη είναι οι χώρες με τις περισσότερες απώλειες, εάν ληφθεί υπόψη ο πληθυσμός τους. Το Περού για παράδειγμα έχει καταγράψει 6.602 θανάτους ανά εκατομμύριο ανθρώπους κατά τη διάρκεια της πανδημίας.