Ηλεία: «Μαύρη» επέτειος- 17 χρόνια από τις φονικές πυρκαγιές του 2007- Μια πυρκαγιά που είναι μια ανοιχτή πληγή και οι συνέπειές της είναι αισθητές, ακόμα και σήμερα, στον τόπο μας

17 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από εκείνη την Παρασκεύη 24 Αυγούστου του 2007, όταν η Πελοπόννησος και συγκεκριμένα η Ηλεία τυλίχτηκε σε μία φονική πύρινη λαίλαπα. 

Ο συνδυασμός του θερμότερου χειμώνα των συγχρόνων μετεωρολογικών καταγραφών, με λίγες βροχοπτώσεις και ενός ιδιαίτερα θερμού καλοκαιριού, με σημαντική ενίσχυση των ανέμων, συνέβαλαν στην έξαρση των πυρκαγιών. 

Η πυρκαγιά εκδηλώθηκε τις πρωινές ώρες της 24ης Αυγούστου, στη Ζαχάρω, ενώ πήρε γρήγορα διαστάσεις και εξαπλώθηκε σε όλο το νομό, αφήνοντας πίσω της 49 νεκρούς και ανυπολόγιστη οικολογική καταστροφή.

Τα χωριά Γεράκι Αμαλιάδας, Κρέστενα, Γρύλλος, Καϊάφας, Νεοχώρι, Βρεστό, Καλλιθέα, Σαμικό, Πλατιάνα, ο Δήμος Ζαχάρως, η Ανδρίτσαινα, το Κλινδιά, το Μουζάκι, το Γούμερο, το Φανάρι, η Πεύκη και πλειάδα μικρότερων οικισμών παραδόθηκαν στις φλόγες που κατέκαψαν, δασικές, καλλιεργήσιμες και οικιστικές εκτάσεις. Η φωτιά έφτασε μέχρι τον χώρο της Αρχαίας Ολυμπίας, θέτοντας σε άμεσο κίνδυνο τον αρχαιολογικό χώρο που τελικά απετράπη.

Ο φριχτός απολογισμός

Συνολικά 49 άνθρωποι θα βρουν τραγικό θάνατο, 24 εκ των οποίων στη στροφή του δρόμου στο χωριό Αρτέμιδα της Ηλείας, όπου θα εγκλωβιστούν, θα τους φτάσουν οι φλόγες και θα τους κάψουν ζωντανούς. 14 εκκλησάκια στέκουν το ένα δίπλα στο άλλο και το καθένα λέει μια ιστορία. Είναι οι τρεις εποχικοί πυροσβέστες, που πάλεψαν μέχρι τέλους με τις φλόγες, είναι ζευγάρια και αδέρφια, κάτοικοι μόνιμοι αλλά και επισκέπτες που είχαν έρθει για διακοπές, είναι ηλικιωμένοι και μικρά παιδιά. Είναι και η Αθανασία Παρασκευοπούλου με τα τέσσερα ανήλικα παιδιά της, με τα οποία την βρήκαν αγκαλιά στην πλαγιά όπου η φωτιά τους πρόφτασε.

Περίπου 1.500 σπίτια θα καούν ολοσχερώς και περισσότεροι από 6.000 άνθρωποι θα μείνουν άστεγοι. Σχεδόν 4,5 εκατ. ελαιόδεντρα θα γίνουν στάχτη και μαζί τους περισσότερα από 60.000 ζώα.

«Ανείπωτη εθνική τραγωδία»

Για «ανείπωτη εθνική τραγωδία» έκανε λόγο ο τότε πρωθυπουργός Κώστας Καραμανλής, κηρύσσοντας τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης την επόμενη της τραγωδίας. Ο πρωθυπουργός προέβη σε διάγγελμα προς τον ελληνικό λαό, ενώ παράλληλα ανακοινώνει τα πρώτα μέτρα ανακούφισης και την ίδρυση του Ταμείου Αρωγής που θα μείνει γνωστό στη συνέχεια ως Ταμείο Μολυβιάτη.

Από την πλευρά του, ο τότε υπουργός Δημόσιας Τάξης Βύρωνας Πολύδωρας είχε κάνει λόγο για «ασύμμετρη απειλή» και για τον «στρατηγό άνεμο», με την κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας να αποδίδει την τραγωδία σε οργανωμένο σχέδιο επικηρύσσοντας τους εμπρηστές.

Διεθνής στήριξη και βοήθεια

Περισσότερες από 15 χώρες (Ισπανία, Ιταλία, Ισραήλ, Γαλλία, Ελβετία, Ρωσία, Τουρκία, Σουηδία, Γερμανία κ.ά.) ανταποκρίνονται στο κάλεσμα της Ελλάδας για βοήθεια και στέλνουν πυροσβεστικές δυνάμεις, κυρίως αεροπλάνα και ελικόπτερα.

Το χρονικό της τραγωδίας

Το χρονικό εκείνης της ημέρας παρουσίασε σε ρεπορτάζ στις 26 Αυγούστου του 2007 η εφημερίδα «Καθημερινή»:

• 12.30. Ο αντιδήμαρχος Ζαχάρως Σπύρος Μπηλιώνης βρίσκεται στο Δημαρχείο του. Βλέπει καπνό να έρχεται από τη χαράδρα έξω από τη Ζαχάρω.
• 12.45. Τηλεφωνεί στο Πυροσβεστικό Σώμα Κρεστένων. Τον καθησυχάζουν κάπως. «Η φωτιά είναι στον Ταΰγετο». Αναρωτιέται πώς είναι δυνατόν να βλέπει τη φωτιά από τόσο μεγάλη απόσταση.
• 13.30. Ο αντιδήμαρχος ξανατηλεφωνεί στην Πυροσβεστική Κρεστένων. «Η φωτιά είναι στον Ταΰγετο, αντιδήμαρχε…».
• 13.45. Στο τρίτο τηλεφώνημά του στο Πυροσβεστικό Σώμα, «η φωτιά εντοπίζεται στην Καρύταινα».
• 14.00. Ο αντιδήμαρχος τηλεφωνεί στον Δήμαρχο Ζαχάρως Πανταζή Χρονόπουλο. «Βλέπω καπνό, πάμε να δούμε γιατί ανησυχώ, θα καούμε όλοι». Τηλεφωνεί στο Παλαιοχώρι. «Η φωτιά είναι εδώ!» κραυγάζει τώρα μια φωνή.
• 14.05. Ο Σπύρος Μπηλιώνης επιβιβάζεται στο τζιπ του Δημαρχείου και ξεκινάει με κατεύθυνση για Μάκιστο. Ειδοποιεί τον αδερφό του. Ξεκινά κι αυτός προς Μάκιστο, προλαβαίνει και ενημερώνει τον πρόεδρο Χρυσοχωρίου.
• 14.15. Το τζιπ κατευθύνεται προς Αρτέμιδα. Ο καπνός πυκνώνει. Δεκάδες αυτοκίνητα από την Αρτέμιδα και τη Μάκιστο βρίσκονται στην κάθοδο προς Ζαχάρω.
• 14.20. Το Πυροσβεστικό Σώμα Πύργου λαμβάνει τηλεφώνημα από το Παλαιοχώρι για φωτιά σε εξέλιξη. Τρία Πυροσβεστικά αναχωρούν για το Παλαιοχώρι.
• 14.30. Η φωτιά φτάνει στη Μάκιστο, χωριό τριακοσίων ανθρώπων. Ο πρόεδρος, Νίκος Πόθος, ακούει φωνές που λένε «φωτιά απέναντι στο Παλαιοχώρι».
• 14.35. Ο Γιώργος Παρασκευόπουλος γευματίζει με την οικογένειά του, τη σύζυγο και τα τέσσερα παιδιά τους στο σπίτι της μητέρας του στην Αρτέμιδα. Το σπίτι του είναι κοντά στην είσοδο του χωριού. Εχουν έρθει για το Σαββατοκύριακο. Μαζί τους είναι και ο αλβανικής καταγωγής εργάτης, Σπύρος Κιόσια. Βλέπουν καπνό.
• 14.40. Τρία Πυροσβεστικά Οχήματα αναχωρούν από τα Κρέστενα για την περιοχή που φλέγεται. Τα δύο, σπεύδουν προς Αρτέμιδα και Παλαιοχώρι και το τρίτο παραμένει στον δρόμο ανάμεσα στη Σμέρνα και την Αρτέμιδα μήπως σβήσει τη φωτιά που πλησιάζει με μανία από τις πλαγιές.
• 14.45. Ο Σπύρος Κιόσια στην Αρτέμιδα βλέπει τα πρώτα πυροσβεστικά αεροπλάνα στον αέρα. Η Εκκλησία του χωριού τυλιγμένη στις φλόγες.
• 15.00. Ο Γιώργος Παρασκευόπουλος λέει στη σύζυγό του Αθανασία να πάρει τα παιδιά και τη μητέρα του και να φύγουν για τη Ζαχάρω. Ζητάει από τον Σπύρο να τους ακολουθήσει με το μηχανάκι μέχρι τη Ζαχάρω για να βεβαιωθεί ότι είναι καλά. Ο ίδιος μένει πίσω για να προστατεύσει το σπίτι του.
• 15.05. Πυροσβεστικό όχημα παλεύει να σβήσει τη φωτιά στη Μάκιστο. Οι κάτοικοι είναι συγκεντρωμένοι στην πλατεία. Καίγονται σπίτια. Περιπολικό ειδοποιεί τους κατοίκους να εκκενώσουν το χωριό. Ο πρόεδρος Νίκος Πόθος τρέχει να σωθεί. Πορεύεται προς τη Ζαχάρω. Στο δρόμο τον προλαβαίνει η φωτιά. Δίπλα του καίγονται δυο συγχωριανοί του με τα ζώα τους. Συνεχίζει να τρέχει.
• 15.10. Το αυτοκίνητο της Αθανασίας Παρασκευοπούλου φθάνει είκοσι μέτρα από το σημείο που βρίσκεται το πυροσβεστικό. Αδιέξοδο. Ο δρόμος κλειστός. Ούτε προς τα πάνω υπάρχει διαφυγή. Τα αυτοκίνητα κορνάρουν. Επικρατεί χάος.
• 15.20-15.30. Καυτός αέρας χτυπάει με ορμή τα σταθμευμένα αυτοκίνητα. Ο Σπύρος Κιόσια αφήνει το μηχανάκι και πεζός κατευθύνεται προς τους πυροσβέστες. Είναι άσπροι σαν το πανί και παγωμένοι. Βουτάει τη γιαγιά με τα παιδιά και τους λέει να τρέξουν προς την πλαγιά. Η φωτιά έρχεται από παντού. Ακούγονται δυνατές εκρήξεις. Τα παιδιά ουρλιάζουν. Η φωτιά έρχεται από όλες τις κατευθύνσεις.
  Ο αντιδήμαρχος Αντώνης Κρέσπης τρέχει να σωθεί με πορεία προς τα χωράφια. Στον λόφο συναντάει τον Σπύρο Κιόσια. Είναι μαζί τους και ένας τρίτος άνδρας. Σκάβουν με τα χέρια τους το χώμα. Ο Σπύρος πετάει το κινητό του τηλέφωνο για να μην «ανατιναχτεί».
  Ο αντιδήμαρχος κρατάει το κινητό του στην τσέπη του. Ο τρίτος άνδρας καίγεται δίπλα τους. Σκεπάζουν τα πρόσωπά τους με χώμα. Η λάβα περνάει από πάνω τους. Δευτερόλεπτα. Περνάει από πάνω τους και ίσα που τους χαϊδεύει. Ολα καίγονται γύρω. 14 άνθρωποι απανθρακώνονται.
• 15.30. Το αυτοκίνητο του δημάρχου ανάμεσα στην Αρτέμιδα και τη Μάκιστο συναντάει τον πρόεδρο της Μακίστου Νίκο Πόθο. Εχει εμφανή εγκαύματα. Επιβιβάζεται στο αυτοκίνητο και κάνουν αναστροφή προς Αρτέμιδα.
  Εκεί βρίσκουν και άλλους καμένους. Μαζεύονται στην εκκλησία. Ο δήμαρχος δίνει λάδι σε όλους και αλείφονται στο σώμα τους. Καταβρέχουν με νερό και το προαύλιο. Προσεύχονται και περιμένουν.
• 16.00. Ο κοινοτάρχης Αρτέμιδας λαμβάνει τηλεφώνημα από τον αδερφό του Θανάση Κόσσυφα, πρώην αστυνομικό. Eίναι στο χωράφι με τις ελιές. Του λέει ότι καίγεται και τον αποχαιρετάει. Το πτώμα του θα μαζέψει ο ίδιος λίγο μετά.
• 16.30. Φθάνει στην Αρτέμιδα ο διοικητής του Πυροσβεστικού Σώματος Πύργου μαζί και ο δασάρχης. Φεύγουν όλοι για Ζαχάρω μέσα από τα χωράφια.
• 17.00. Φορτωτής περνάει και ανοίγει τον δρόμο. Ρίχνει το πυροσβεστικό όχημα στο πλάι του δρόμου.
• 18.30. Ο Σπύρος Κιόσια και ο αντιδήμαρχος Αντώνης Κρέσπης είναι ακόμη ξαπλωμένοι στο χώμα. Είναι καμένοι αλλά ζωντανοί. Ο αντιδήμαρχος τηλεφωνεί στην κόρη του. Ο Σπύρος νυστάζει αλλά δεν κοιμάται. Σηκώνονται. Περπατούν. Τους παίρνει το ΕΚΑΒ.
• 18.40-22.00. Τηλεοπτικό συνεργείο φθάνει στο σημείο της τραγωδίας. Παντού πτώματα. Τραβάει τα πρώτα πλάνα. Αυτοκίνητα ανεβοκατεβαίνουν τον δρόμο για την Αρτέμιδα. Συγγενείς ψάχνουν για τους δικούς τους. Τα πτώματα δεν έχουν μετακινηθεί.
• 22.00. Φθάνει περιπολικό στο σημείο της τραγωδίας, επικοινωνεί με το τμήμα στη Ζαχάρω. Ζητάει κλιμάκιο για να μαζέψει τα πτώματα.
• 00.30. Κλιμάκιο της αστυνομίας φθάνει στο σημείο της τραγωδίας μαζί με έξι ασθενοφόρα. Ανθρωποι με φακούς μετρούν τους νεκρούς και μαζεύουν τα πτώματα. Είναι μαύρη νύχτα.

Οι ένοχοι

Ένοχοι για εμπρησμό εξ αμελείας, εμπρησμό δάσους εξ αμελείας, και ανθρωποκτονία από αμέλεια κατά συρροή κρίθηκαν οι Χαράλαμπος Καφύρας – νομάρχης Ηλείας το 2007, Πανταζής Χρονόπουλος – πρώην δήμαρχος Ζαχάρως, Σοφία Νικολοπούλου κάτοικος Παλαιοχωρίου Ζαχάρως, Παναγιώτης Τσούρας πυροφύλακας Μίνθης το 2007 και Νίκος Μιχαλόπουλος, επικεφαλής του Πυροσβεστικού κλιμακίου Κρεστένων το 2007.

Στους Χαράλαμπο Καφύρα, Σοφία Νικολοπούλου και Νίκο Μιχαλόπουλο αναγνωρίστηκε το ελαφρυντικό του πρότερου εντίμου βίου. Το δικαστήριο αθώωσε τον Φώτη Παππά τότε υπαρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος. Ο εισαγγελέας πρότεινε να μην καταδικαστεί, καθώς «έκανε ότι μπορούσε» για να αντιμετωπιστεί η πυρκαγιά.

Η αρχική ποινή που επέβαλε η έδρα ήταν 77 χρόνια για τον καθένα από τους καταδικασθέντες, η οποία συγχωνεύτηκε στα 40 έτη. Ωστόσο, επειδή το αδίκημα είναι πλημμεληματικό, επιβλήθηκε η ανώτατη εκτιτέα ποινή των 10 ετών για κάθε κατηγορούμενο, τα οποία και είναι εξαγοράσιμα. Οπότε κανείς τους δεν οδηγήθηκε στη φυλακή.

Ραγδαία αύξηση πλημμυρών και κατολισθήσεων

Έρευνα που πραγματοποιήθηκε στην συμπλήρωση των δέκα χρόνων από αυτό το «μαύρο» καλοκαίρι φέρνει στο φως ανησυχητικά δεδομένα, σύμφωνα με την efsyn.gr. Oι επιπτώσεις της πυρκαγιάς συνεχίζονται μετά από τόσα χρόνια, καθώς τα πλημμυρικά φαινόμενα και οι κατολισθήσεις έχουν πολλαπλασιαστεί εντυπωσιακά στην περιοχή.

Η διαπίστωση αυτή προκύπτει από έρευνα που πραγματοποίησαν Ελληνες επιστήμονες με τίτλο «Η επίδραση των μεγάλων δασικών πυρκαγιών στις πλημμύρες και τις κατολισθήσεις. Η περίπτωση των πυρκαγιών του 2007 στην Ηλεία, Ελλάδα». Στην έρευνα εξετάζεται ο αριθμός των πλημμυρών και των κατολισθήσεων στην περιοχή πριν και μετά την εκδήλωση των πυρκαγιών και βασίστηκε σε παρατηρητικά στοιχεία που συλλέχθηκαν από διάφορες πηγές δεδομένων κατά την περίοδο 1989–2016.

Από την επεξεργασία τους διαπιστώθηκε ότι η πυρκαγιά του 2007 συνέβαλε στην αύξηση της μέσης συχνότητας εμφάνισης πλημμυρών κατά 3,3 φορές, ενώ η συχνότητα των κατολισθήσεων στην περιοχή έχει αυξηθεί κατά 5,6 φορές σε σχέση με το χρονικό διάστημα πριν από την πυρκαγιά.

Μάλιστα, η έρευνα υπολογίζει ότι ενώ πριν από το 2007 στην ευρύτερη περιοχή συνέβαινε κατά μέσο όρο 1 πλημμύρα ανά 1,6 έτος, μετά την πυρκαγιά συμβαίνει κατά μέσο όρο 1 πλημμύρα ανά περίπου 4 μήνες!

Με τη χρήση διαφόρων μεθοδολογιών τεκμηριώθηκε ότι η αύξηση, τόσο στις πλημμύρες όσο και στις κατολισθήσεις, δεν οφείλεται σε κάποιον άλλο παράγοντα (π.χ. αύξηση των βροχοπτώσεων, ανθρώπινο παράγοντα, μεταβολές στις χρήσεις γης κ.λπ.), αλλά αποκλειστικά στην πυρκαγιά του 2007.

Μέσα από τις στάχτες “αναγεννήθηκε” η ζωή

Μπορεί να πέρασαν 17 ολόκληρα χρόνια, όμως κανείς δεν ξέχασε αυτή την εθνική τραγωδία.

Η φύση και οι αστείρευτες δυνάμεις που κρύβει έκανε το θαύμα της, μετατρέποντας το έως πρότινος νεκρό τοπίο, σε πηγή ζωής και ελπίδας. Ένα πανέμορφο, καταπράσινο δάσος «γεννήθηκε» εκεί όπου κάποτε υπάρχαν μόνο στάχτες και μαύρο.

Τα σπίτια ξαναχτίστηκαν, οι λόφοι πρασίνισαν και οι περισσότεροι συνέχισαν και πάλι τη ζωή τους, ή έκαναν μια καινούρια αρχή. Ωστόσο οι μνήμες είναι τόσο ζωντανές και χαραγμένες στο μυαλό όλων που δεν είναι εύκολο να «ξεθωριάσουν». Αυτές οι δύσκολες στιγμές, υπένθυμίζουν στους Έλληνες ότι όσο είναι ενωμένοι μπορούν να «χτίσουν» ένα όμορφο μέλλον.