Πως τελειώνει μια πανδημία – Τι θα συμβεί με τον κορωνοϊό;

Μια επιδημία φόβου, μπορεί να εξαπλωθεί χωρίς να υπάρχει καν, επιδημία ασθένειας. Η δρ. Susan Murray, του Royal College of Surgeons στο Δουβλίνο, το είδε από πρώτο χέρι το 2014, εργαζόμενη σε αγροτικό νοσοκομείο στην Ιρλανδία.

Λίγους μήνες πριν, στη Δυτική Αφρική, περισσότεροι από 11.000 άνθρωποι είχαν χάσει τη ζωή τους από τον Έμπολα, μια τρομερή ιογενή ασθένεια, ιδιαίτερα μεταδοτική, συχνά θανατηφόρα, η οποία προκαλούσε φρικτά συμπτώματα όπως εμετοί αίματος η αιμορραγία από τα μάτια. Δεν υπήρχε θεραπεία. Την ώρα που η επιδημία έδειχνε να φθίνει και ενώ δεν υπήρψαν επιβεβαιωμένα κρούσματα στην Ιρλανδία, μπορούσες να διακρίνεις τον φόβο που προκαλούσε.

“Στους διαδρόμους των νοσοκομείων, αλλά ακόμα και στους δρόμους, ο κόσμος φοβόταν” σχολιάζει η δρ. Murray σε άρθρο της στο “The New England Journal of Medicine”. “Το ύποπτο χρώμα στο δέρμα, ήταν αρκετό για να σε στραβοκοιτάζουν κάποιοι στο λεωφορείο ή το τρένο, ενώ αν έβηχες, αμέσω όλοι διασκορπίζονταν μακρυά σου!”.

“Οι εργαζόμενοι στα νοσοκομεία του Δουβλίνου είχαν ειδοποιηθεί να είναι έτοιμοι για τα χειρότερα. Τρομοκρατήθηκαν και ανησυχούσαν ότι δεν είχαν επαρκή προστατευτικό εξοπλισμό. Όταν ένας νεαρός άνδρας εισήχθη στη ΜΕΘ από μια χώρα με κρούσματα Έμπολα, κανείς δεν ήθελε να τον πλησιάσει. Οι νοσοκόμες κρύβονταν και οι γιατροί απειλούσαν να φύγουν από το νοσοκομείο.” θυμάται η δρ. Murray.

Για την ιστορία, ο ασθενής κατέληξε λίγες ημέρες μετά την εισαγωγή του, από καρκίνο σε προχωρημένο στάδιο, λίγες ώρες αφού τα αποτελέσματα του τεστ για Έμπολα στα οποία είχε υποβληθεί βγήκαν αρνητικά.

Ο “Μαύρος Θάνατος”

Η βουβωνική πανώλη (ή πανούκλα) έχει “χτυπήσει” την ανθρωπότητα αρκετές φορές τα τελευταία 2.000 χρόνια, σκοτώνοντας εκατομμύρια ανθρώπους και αλλάζοντας τη ροή της ιστορίας σε κάθε της εμφάνιση. Κάθε κύμα της επιδημίας ενίσχυε τον φόβο που συνόδευε το επόμενο ξέσπασμα.

Την ασθένεια προκαλεί ένα στέλεχος βακτηρίων, το Yersinia pestis, που ζει σε ψύλλους που ζουν σε αρουραίους. Όμως, η πανώλη, η οποία έγινε γνωστή ως “ο Μαύρος Θάνατος”, μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω αναπνευστικών σταγονιδίων, οπότε δεν μπορεί να εξαλειφθεί απλά σκοτώνοντας τους αρουραίους.

Οι ιστορικοί περιγράφουν τρία μεγάλα κύματα πανούκλας, είπε η Mary Fissell, ιστορικός του Johns Hopkins: η πανούκλα την περίοδο του Ιουστινιανού, τον έκτο αιώνα, η μεσαιωνική επιδημία πανούκλας, τον 14ο αιώνα και ένα ακόμη κύμα που εμφανίστηκε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η μεσαιωνική πανδημία ξεκίνησε το 1331 στην Κίνα. Η ασθένεια, μαζί με έναν εμφύλιο πόλεμο που μαινόταν εκείνη την περίοδο, σκότωσε τον μισό πληθυσμό της Κίνας. Από εκεί, η πανούκλα μέσω εμπορικών οδών έφτασε στην Ευρώπη, τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή. Μεταξύ 1347 και 1351, σκότωσε τουλάχιστον το ένα τρίτο του ευρωπαϊκού πληθυσμού.

«Είναι αδύνατο ανθρώπινη γλώσσα να περιγράψει την απαίσια αυτή αλήθεια», γράφει ο Ιταλός χρονογράφος του 14ου αιώνα Agnolo di Tura. «Πράγματι, κάποιος που δεν είδε τέτοια φρικαλαιότητα μπορεί να θεωρεί τον εαυτό του ευλογημένο».

Το κύμα αυτο έληξε, αλλά η πανώλη έκανε την επανεμφάνισή της. Ένα από τα χειρότερα κύματα ξεκίνησε στην Κίνα το 1855 και εξαπλώθηκε παγκοσμίως, σκοτώνοντας πάνω από 12 εκατομμύρια μόνο στην Ινδία. Οι υγειονομικές αρχές στη Βομβάη έκαιγαν ολόκληρες γειτονιές προσπαθώντας να τις απαλλάξουν από την πανούκλα.

Δεν είναι ξεκάθαρο τι έκανε την πανώλη να εξαφανιστεί τότε. Ορισμένοι μελετητές υποστήριξαν ότι ο κρύος καιρός σκότωσε τους ψύλλους που μετέφεραν την ασθένεια, αυτό ωστόσο δεν θα διέκοπτε τη διάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, σημειώνει ο ιστορικός του Γέιλ Frank Snowden.

Ίσως ήταν μια αλλαγή στους αρουραίους. Μέχρι τον 19ο αιώνα, η πανούκλα μεταφερόταν όχι από τους συνηθισμένους μαύρους αρουραίους αλλά από τους καφέ αρουραίους, οι οποίοι είναι δυνατότεροι και πιο επιθετικοί και γι αυτό το λόγο πιθανότερο να ζουν μακρυά από τους ανθρώπους. «Σίγουρα δεν θα θέλατε ένα για κατοικίδιο», σχολιάζει ο δρ. Snowden.

Μια άλλη υπόθεση είναι ότι το βακτήριο εξελίχθηκε σε λιγότερο θανατηφόρο. Ή ίσως οι δραστικές ανθρώπινες ενέργειες, όπως το κάψιμο ολοκληρων χωριών, βοήθησαν στην εξάλειψη της.

Η πανούκλα στην πραγματικότητα δεν εξαφανίστηκε ποτέ. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι λοιμώξεις ενδημούν σε κυνοειδή στα νοτιοδυτικά και μπορούν να μεταδοθούν σε ανθρώπους. Ο Δρ Snowden είπε ότι ένας από τους φίλους του μολύνθηκε μετά από μια διαμονή σε ένα ξενοδοχείο στο Νέο Μεξικό. Ο προηγούμενος κάτοικος του δωματίου του είχε έναν σκύλο, ο οποίος είχε ψύλλους που μετέφεραν το μικρόβιο.

Τέτοια περιστατικά είναι πλέον σπάνια και αντιμετωπίζονται πια επιτυχώς με τη χρήση αντιβιοτικών, αλλά οποιαδήποτε αναφορά κρούσματος πανούκλας προκαλεί φόβο.

Μια επιδημία που την νίκησε η επιστήμη

Μεταξύ των επιδημιών που έχουν λάβει ιατρικό τέλος είναι η ευλογιά. Πρόκειται βέβαια για ιδιαίτερη περίπτωση για αρκετούς λόγους: Υπάρχει πλεόν εμβόλιο, το οποίο παρέχει ισόβια προστασία, ο ιός που την προκαλεί -ο Variola minor- δεν έχει ζώο ξενιστή, οπότε η εξάλειψη της νόσου στον άνθρωπο σήμαινε επί της ουσίας ολική εξάλειψη. Επιπλέον, τα συμπτώματά της είναι τόσο ασυνήθιστα που η λοίμωξη είναι προφανής, επιτρέποντας αποτελεσματικές καραντίνες και εύκολη ιχνηλάτιση.

Όμως, ενώ ακόμα μαινόταν, η ευλογιά ήταν τρομακτική. Για τουλάχιστον 3.000 χρόνια, επέλαυνε στον πλανήτη σε κύματα. Οι νοσούντες ανέπτυσαν πυρετό, εξανθήματα που γρήγορα μετατρέπονταν σε στίγματα γεμάτα πύον, τα οποία φεύγοντας άφηναν σημάδια. Σκότωνε τρεις στους 10 ασθενείς, τις περισσότερες φορές μετά από φριχτή ταλαιπωρία.

Το τελευταίο καταγεγραμένο κρούσμα ευλογιάς ήταν ο Ali Maow Maalin, μάγειρας νοσοκομείου στη Σομαλία, το 1977. Ανάρρωσε, αλλά πέθανε από ελονοσία το 2013.

Η γρίπη

Η γρίπη του 1918 παραμένει ως και σήμερα παράδειγμα καταστροφικής δύναμης μιας πανδημίας αλλά και της αξίας της κοινωνικής αποστασιοποίησης. Στο πέρασμά της, η ισπανική γρίπη σκότωσε μεταξύ 50 και 100 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως. Τα “προτιμώμενα” θυματά της ήταν οι νέοι, καθώς χτυπούσε κυρίως νέους ώς μεσήλικες.

Το φθινόπωρο του 1918, ο William Vaughan, εξέχων γιατρός της εποχής, στάλθηκε στο Camp Devens κοντά στη Βοστώνη για να εξετάει το ξέσπασμα γρίπης που είχε παρατηρηθεί. Είδε «εκατοντάδες νέους άνδρες, να μπαίνουν στους θαλάμους του νοσοκομείου σε δεκάδες ή παραπάνω», γράφει. «Συρρέουν στους θαλάμους ασταμάτητα ακόμα και αφού τα κρεβάτια είναι γεμάτα. Τα πρόσωπά τους σύντομα αποκτούν μια γαλάζια απόχρωση, και ένας έντονος βήχας προκαλεί αιμόπτυση. Το πρωί τα πτώματα στοιβάζονται στο νεκροτομείο.”

Ο ίδιος, έγραψε στην αναφορά του πως η γρίπη «δείχνει την κατωτερότητα σε σχέση με τη φύση οποιασδήποτε ανθρώπινης εφεύρεσης που στοχεύει στην καταστροφή της ανθρώπινης ζωής».

Αφού σάρωσε τον πλανήτη, η γρίπη εξαφανίστηκε και εξελίχθηκε σε μια πιο ήπια γρίπη, αυτήν που εμφανίζεται κάθε χρόνο μέχρι και σήμερα.

Πως θα τελειώσει ο κορωνοϊός;

Τι θα συμβεί όμως με τον κορωνοϊό;

Μια πιθανότητα, λένε οι ιστορικοί, είναι ότι η πανδημία του κορωνοϊού θα τελειώσει κοινωνικά πριν τελειώσει ιατρικά. Οι άνθρωποι θα κουραστούν από τους περιορισμούς και θα ανακυρήξουν το τέλος της πανδημίας ακόμη και ενώ ο ιός θα συνεχίζει να υπάρχει ανάμεσά τους και πριν ακόμα βρεθεί εμβόλιο ή αποτελεσματική θεραπεία.

«Νομίζω ότι υπάρχει ένα τέτοιο κοινωνικό-ψυχολογικό ζήτημα εξάντλησης και απογοήτευσης», σημειώνει η ιστορικός του Yale, Naomi Rogers. «Μπορεί να είμαστε σε μια στιγμή που οι άνθρωποι λένε:«Αρκετά. Πρέπει να επιστρέψω στην κανονική μου ζωή.»

Συμβαίνει ήδη. Σε πολλές περιοχές, οι κυβερνήσεις έχουν άρει τους περιορισμούς, επιτρέποντας να ανοίξουν ξανά τα κομμωτήρια, τα γυμναστήρια, σε αντίθεση με τις προειδοποιήσεις των υπαλλήλων δημόσιας υγείας ότι τέτοια μέτρα ενδέχεται να είναι πρόωρα. Καθώς η οικονομική καταστροφή που προκαλείται από τα lockdown μεγαλώνει, όλο και περισσότεροι άνθρωποι φτάνουν στο σημείο να πουν «αρκετά».

«Αυτή η σύγκρουση συμβαίνει ήδη», επισημαίνει η δρ. Rogers. Ενώ αξιωματούχοι και επιστήμονες της δημόσιας υγείας αναζητούν ακόμα των ιατρικό τρόπο να δοθεί τέλος στην πανδημία, οι κοινωνίες αναζητούν το κοινωνικό τέλος.

Πηγή: The New York Times / Gina Kolata

Thebest.gr