Του Μάκη Μπαλαούρα: Συνεταιρισμοί-κομματικό κράτος, αλληλένδετες οντότητες (Μέρος ΄Β)
Του Μάκη Μπαλαούρα: Συνεταιρισμοί-κομματικό κράτος, αλληλένδετες οντότητες (Μέρος ΄Β)
Του Μάκη Μπαλαούρα
Η λεηλατημένη από το παλιό σάπιο πολιτικό σύστημα χώρα μας, προκειμένου να προχωρήσει στην ανασυγκρότησή της πρέπει να στηριχθεί πρωτίστως στον πρωτογενή τομέα, ο οποίος, παρά και τη δική του καταστροφή, διαθέτει σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα. Με άλλα λόγια μπορεί να γίνει ο βατήρας για την εκτίναξη της ανάπτυξης, αρκεί να ξεπεράσει τις παθογένειες του παρελθόντος ΝΔ-ΠΑΣΟΚ.
Εκκολαπτήρια διαφθοράς: Αυτό που συνέβη στη χώρα μας μέχρι το 2015 δεν έχει προηγούμενο στην ευρωπαϊκή αγροτική οικονομία: κατασπατάληση και κλέψιμο ευρωπαϊκών πόρων, αμαρτωλά δάνεια, ξεπούλημα της ΑΤΕ και κορυφαίων συνεταιριστικών επιχειρήσεων. Δημιουργία προβληματικών συνεταιρισμών, όπως ΑΓΝΟ, ΣΕΚΑΠ, ΣΕΠΕΚ, ΚΥΔΕΠ, ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ, ΕΛΑΙΟΥΡΓΙΚΗ, ΜΕΛΙΣΣΟΚΟΜΙΚΗ, κ.ά.
Είναι μακρά η λίστα των χιλιάδων συνεταιρισμών- σφραγίδων που καταχράστηκαν δημόσιο χρήμα και ευτέλισαν την αξία της συνεταιριστικής ιδέας. Η Δικαιοσύνη επιτέλους να αποκαλύψει τα μεγάλα σκάνδαλα, στην οποία παραπέμφθηκαν δεκάδες περιπτώσεις. Πόρισμα του Αρείου Πάγου, υπολογίζει πάνω από 5 δισ. ευρώ τη ζημιά που υπέστη το Δημόσιο από τις παράνομες χορηγήσεις δανείων της ΑΤΕ το διάστημα 2000-2012.
Από τη δεκαετία του ‘80 ο χώρος των συνεταιρισμών άρχισε να αλλάζει ριζικά χαρακτήρα και να λαμβάνει έντονα κομματικά χαρακτηριστικά.
Η ελάχιστη συμπάθεια σε συνεργατικά σχήματα, ιδίως σε Νομούς της παλιάς Ελλάδας, όπως της Ηλείας, οφείλεται:
Διαφθορά, νεποτισμός, φαγοπότι και λεηλασία των κόπων των απλών συνεταιριστών από συνεταιρισμούς που δημιουργήθηκαν για την εξυπηρέτηση του κομματικού κράτους μέσα σε συνθήκες πλασματικής αφθονίας που προκάλεσε ο τεράστιος δημόσιος δανεισμός. Ο ευτελισμός αυτός οδήγησε σε παραμόρφωση του οικονομικού μοντέλου της χώρας, συμβάλλοντας και στη κρίση.
Συσσώρευση γιγάντιων χρεών: Η αναπόφευκτη συνέπεια, στο τέλος της δεκαετίας του ’90, επέφερε συσσώρευση τεράστιων χρεών, που με τη σειρά τους οδήγησαν σε επιπλέον πολιτικές παρεμβάσεις για τη ρύθμισή τους, επεκτείνοντας το πρόβλημα. Επιπλέον, προκάλεσε μακροχρόνιες διαμάχες με την ΕΕ, καταδίκες και απαίτηση για επιστροφές τεράστιων ποσών.
Εικονικοί συνεταιρισμοί: Η συντριπτική πλειοψηφία ήταν πρακτικά ανενεργοί ή και εικονικοί. Το 2011 υποχρεωθήκαμε στη σύνταξη Μητρώου και λιγότερο από το 20% δεν είχαν καν υποτυπώδη οικονομική δραστηριότητα.
Παρόλες τις διαδοχικές ενισχύσεις και τον πακτωλό αναπτυξιακών κονδυλίων από τα ευρωπαϊκά προγράμματα, το αποτύπωμα στην παραγωγή την περίοδο ήταν περιορισμένο. Η μεγάλη πλειοψηφία των συνεταιρισμών ήταν οργανώσεις-σφραγίδες, ακόμα και στην περίοδο της αφθονίας.
Ιλιγγιώδη χρέη: Αυτοί οι χιλιάδες αποτυχημένοι συνεταιρισμοί χρωστούν το ιλιγγιώδες ποσό των 2,4 δισ. ευρώ, σε Δημόσιο, Ασφαλιστικά Ταμεία, τράπεζες και στα πρόστιμα που η ΕΕ έχει επιβάλλει εξαιτίας των παράνομων ενισχύσεων. Επιπρόσθετα, πολύτιμες υποδομές στη μεγάλη τους πλειοψηφία κατάντησαν κουφάρια.
Παράνομες μορφές εμπορίας: Η ολοκληρωτική τους απαξίωση, σε συνδυασμό με την αύξηση της φορολογίας, ο υψηλός ΦΠΑ στα επεξεργασμένα τρόφιμα, ώθησαν παραγωγούς, να αντιγράψουν τις απάτες αυτών των συνεταιρισμών, σε φοροδιαφυγή και παραεμπόριο. Την περίοδο 2004-2005 το ποσοστό φοροδιαφυγής στον αγροτικό τομέα υπολογιζόταν στο 53%.
Απαξίωση της αρχής του συνεταιρίζεσθαι. Στην Ελλάδα οι συνεταιρισμοί εισφέρουν στη διαμόρφωση του αγροτικού ΑΕΠ το 10%, ενώ ο μέσος όρος της ΕΕ φτάνει το 40%. Το 2016, από τους 6.500 συνεταιρισμούς, τις 137 Ενώσεις, τις 100 ΑΕ, τις 100 Κεντρικές Ενώσεις, σήμερα μόνο 20 είναι οικονομικά βιώσιμοι. Αυτή η στρεβλή κατάσταση οδήγησε αναπόφευκτα στην αναποτελεσματικότητα, στη κατάρρευση και κυρίως στην απαξίωση του συνεταιρίζεσθαι.
Αναγκαίες ενέργειες για εθνική στρατηγική
Παρ’ όλα αυτά, ο πρωτογενής τομέας και οι σχετιζόμενες επιχειρήσεις, επέδειξαν εξαιρετική αντοχή μέσα στην κρίση. Κάποιοι πυρήνες συνεργατισμού επιβίωσαν και άντεξαν όχι μόνο στην κρίση, αλλά και στον μαζικό εκμαυλισμό που προηγήθηκε. Μήνυμα αισιοδοξίας για αύριο.
Η ανασυγκρότησή του πρέπει να αρχίσει με περιφερειακό σχεδιασμό, εθνική στρατηγική, με σύγχρονα και ισχυρά συνεργατικά σχήματα.
Συμβουλευτικές υπηρεσίες: Σε όλη την αλυσίδα επιλογή κατάλληλου αγρού για συγκεκριμένη καλλιέργεια, ποικιλίας, καλλιεργητικές πρακτικές είδους ή φυλής ζώου, σωστή στέγαση, διατροφή, υγιεινή, ευζωία, οργάνωση, λειτουργία, και διαχείριση.
Γενετική καθαρότητα: Να δοθεί έμφαση στον έλεγχο της γενετικής καθαρότητας των εισαγομένων σπόρων, σε συνδυασμό με την καταγραφή του γονιδιώματος των εγχώριων φυλών ζώων και φυτών.
Αλλαγή παραγωγικού μοντέλου: Ανάπτυξη συστημάτων ποιότητας, όπως βιολογικά φυτικά-ζωικά προϊόντα, Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) ή Προστατευόμενης Γεωργικής Ένδειξης (ΠΓΕ) υψηλής διατροφικής αξίας και ποιότητας. Βελτίωση των παραδοσιακών προϊόντων, ανάπτυξη νέων καινοτόμων, όπως φαρμακευτικά (π.χ. κάνναβη), αρωματικά φυτά, υπερτροφές ή πλούσια σε Ω3 λιπαρά.
Σύνδεση της πρωτογενούς παραγωγής με το τουριστικό προϊόν, τον πολιτισμό και την τοπική γαστρονομία.
