Του Βαγγέλη Καραχάλιου, Προέδρου του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας: “12 χρόνια εφαρμογής του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού – Η αχρείαστη υπεραντίδραση”

Του Βαγγέλη Καραχάλιου*

Ο Νέος Οικοδομικός Κανονισμός έχει κλείσει ήδη δώδεκα χρόνια ζωής ως νομοθέτημα. Θεσμοθετήθηκε στην εποχή της κρίσης, και στα πρώτα χρόνια δεν ήταν εμφανές το αποτύπωμά του στο περιβάλλον, καθώς τα κτίρια που κατασκευάζονταν ήταν λιγοστά. Σιγά σιγά όμως άρχισαν να εμφανίζονται νεοανεγειρόμενα κτίρια, που σχεδιάστηκαν ακολουθώντας τις διατάξεις του.

Ας πάμε σε κάποια δεδομένα και βασικές διαπιστώσεις επί της εφαρμογής του ΝΟΚ:

Οι πολίτες καλούν τους μηχανικούς να υλοποιήσουν τις επιθυμίες τους για το πώς ονειρεύονται να δουν το κτίριο που θέλουν να στεγάσουν την οικογένειά τους, το επάγγελμά τους ή να επενδύσουν τα χρήματά τους
Οι μηχανικοί στη βάση των κείμενων διατάξεων, όπως είναι και ο ΝΟΚ, εφαρμόζουν όλα τα εργαλεία της πολεοδομικής νομοθεσίας για να ικανοποιήσουν την ζήτηση της κοινωνίας.
Η βασική αρχή του δικαίου λέει ότι κάθε ειδική διάταξη (στη προκειμένη περίπτωση ο ΝΟΚ) υπερισχύει της γενικής.

Το επίμαχο άρθρο 10 του ΝΟΚ που δίνει συνδυαστικά και με άλλες διατάξεις την δυνατότητα στους μηχανικούς να «κερδίσουν» ύψος και δόμηση με αντιστάθμισμα την λιγότερη κάλυψη στο οικόπεδο (άρα και περισσότερο ελεύθερο δημόσιο χώρο) και ταυτόχρονα την ενεργειακή αναβάθμιση των κτιρίων και τη χρήση βιοκλιματικών σχεδιαστικών αρχών, κρίθηκε καταρχήν αντισυνταγματικό ύστερα από 12 έτη. Το Στε έκρινε σε πρώτο βαθμό, ότι ο ΝΟΚ δεν είναι ισχυρότερος των γενικών πολεοδομικών σχεδίων που ισχύουν σε κάθε περιοχή (πολεοδομικό κεκτημένο)

Πράγματι, μπορεί να θεωρηθεί οικολογικό και φιλικό στο περιβάλλον ένα κτίριο που περιορίζει την ενεργειακή κατανάλωση και συνεπώς τα αίτια που συμβάλλουν στην Κλιματική Αλλαγή. Η έννοια του “περιβάλλοντος”, όμως, δεν είναι μονοδιάστατη και δεν ολοκληρώνεται μόνο για το σχεδιαζόμενο κτίριο, αλλά συνδέεται με κάτι πολύ πιο απτό και εξίσου ορατό: το άμεσο “περιβάλλον”, τον αστικό και περιαστικό χώρο, τον χώρο γύρω από το κτίριο, τον χώρο ανάμεσα στα κτίρια, τον αέρα, τον ήλιο.

Με άλλα λόγια, ένα κτίριο σέβεται το περιβάλλον του, όχι μόνο όταν ενσωματώνει καινοτόμες τεχνολογίες που περιορίζουν την κατανάλωση ενέργειας, αλλά και όταν δεν συνιστά βάρος στον «περίγυρό» του αποσαθρώνοντας την βασική επιδίωξη του πολεοδομικού κεκτημένου που δίνει κατευθυντήριες οδηγίες για το πώς κάθε πόλη οραματίζεται την ανάπτυξή της και με ποια σταθερότυπα επιθυμεί να πορευτεί.  Αυτές οι παράμετροι, όχι απλώς αγνοούνται από τον ΝΟΚ, αλλά και υποβαθμίζονται.

Κάνουν λάθος η μηχανικοί που σχεδιάζουν βάσει ΝΟΚ; Ξεκάθαρα ΟΧΙ είναι η απάντηση. 
Είναι ορθή η διάταξη που επιτρέπει εν τέλει να παρακάμπτεται το πολεοδομικό κεκτημένο κάθε περιοχής; Επίσης ΟΧΙ είναι η απάντηση και για αυτό δε φέρει ευθύνη επουδενί ο μηχανικός, αλλά η πολυνομία και η κακονομία

Τα αίτια της πολυνομίας είναι πολλά και έως έναν βαθμό αναπόφευκτα. Η ρύθμιση ενός οποιουδήποτε θέματος από τον νομοθέτη μπορεί να αποβεί λανθασμένη ή, με το πέρασμα του χρόνου, να ξεπεραστεί από οικονομικές και πολιτικές μεταβολές.
Η πολυνομία όμως έχει και κοινωνικοπολιτικά αίτια όπως το πελατειακό σύστημα, οι πιέσεις ομάδων συμφερόντων για εξαίρεσή τους από τους γενικούς κανόνες που θέτει η Πολιτεία και, γενικότερα, η κοινωνική υποστήριξη προς την πολυνομία, γιατί χωρίς αυτή δεν θα μπορούσε η κάθε ομάδα, επαγγελματική ή άλλη, να διατηρήσει το δικό της ιδιαίτερο επαγγελματικό, φορολογικό ή ασφαλιστικό καθεστώς.

Το πολεοδομικό κεκτημένο στην Ελλάδα όπως και ο οικοδομικός σχεδιασμός οφείλουν και πρέπει να είναι σε αγαστή συνεργασία και αλληλεπίδραση, αρκεί η Πολιτεία να μην νομοθετεί υπό το βάρος έκαστου συμφέροντος αλλά με βάση την ισόρροπη κοινωνικά, περιβαλλοντικά και οικονομικά ανάπτυξη, δηλαδή με όρους αειφορίας. 
Στην κλίμακα του σχεδιασμού δυστυχώς στις μέρες μας η εντολή δεν είναι ο σχεδιασμός, η πρωτότυπη ιδέα, η δημιουργία και η παροχή επιστημονικής εργασίας Μηχανικών αλλά η «έκδοση της άδειας».

Καλός και επιτυχημένος μηχανικός είναι αυτός που γρήγορα μπορεί να εξάγει με τους καλύτερους όρους, εύκολα και ‘’αναίμακτα‘’ το μαγικό χαρτί της άδειας οικοδομικών εργασιών και όχι αυτός που έχει την πρωτότυπη αρχιτεκτονική ιδέα ή την καλύτερη στατική μελέτη από όλες τις απόψεις
Η απόφαση του Ε’ Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας με την οποία κρίνονται αντισυνταγματικές συγκεκριμένες διατάξεις του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) προκάλεσαν τις τελευταίες ημέρες μια -κατά τη γνώμη μου- αχρείαστη υπεραντίδραση, και μια δημόσια διένεξη ανάμεσα στο κεντρικό ΤΕΕ και στην Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, που δεν ευνοεί την αλήθεια.

Και ενώ ακόμα εκκρεμεί η κρίση των αποφάσεων του Ε’ Τμήματος από την Ολομέλεια του ΣτΕ, απαιτείται σύνεση, εγκράτεια και κυρίως ορθολογικός λόγος από όλους και όχι ακραία φρασεολογία.  

Τα εξώδικα, οι αλληλοκατηγορίες, οι δημόσιες εντάσεις μεταξύ αιρετών για την επιστημοσύνη των μηχανικών και η επιχειρηματολογία που αναπτύσσεται εκατέρωθεν, σίγουρα δεν βοηθούν ούτε υποστηρίζουν εν τέλει την ουσία της διαδικασίας, η οποία είναι και παραμένει το πώς σχεδιάζουμε και βελτιώνουμε τις πόλεις και τις οικοδομές μας με όρους βιωσιμότητας και αειφορίας. 

Εν κατακλείδι, μια φράση του Σταγειρίτη φιλοσόφου Αριστοτέλη ίσως απαντάει σε όλα τα παραπάνω με πληρότητα «Η δε εκ πλειόνων κωμών κοινωνία τέλειος πόλις, ήδη πάσης έχουσα πέρας της αυταρκείας ως έπος ειπείν, γινομένη μεν του ζην ένεκεν, ούσα δε του ευ ζην» (Αριστοτέλης, ΠΟΛΙΤΙΚΑ, Βιβλίο Α’)

Βαγγέλης Καραχάλιος

Πρόεδρος του ΤΕΕ Δυτικής Ελλάδας